Inleiding van Maja Kuzmanovic op de eerste van drie pulse visiedagen

FoAM werd door PULSE uitgenodigd om de visiedagen te begeleiden, specifiek om:

• verbeelding te stimuleren, en los te komen van het heden
• verbindingen tussen de deelnemers en jullie initiatieven te versterken
• betrokkenheid van de individuen en organisaties bij PULSE en haar missie te vergroten

Om te beginnen willen wij een aantal toekomstbeelden maken, gebruik makend van het process die bekend staat als scenarioplanning. Hiermee willen we ruimte scheppen, om te zien hoe dingen anders kunnen zijn.

Het is een proces ontworpen in de jaren 50 voor de zgn. strategische prognose (of strategic foresight). Sinds de jaren 50 zijn er verschillende methodes ontwikkeld - voornamelijk in de 'corporate' sector, maar ook door beleidsmakers, academici, het leger en de mode. Wat wij vandaag gaan doen is een bricolage van verschillende technieken die we aangepast hebben aan de context en inhoud van PULSE.

FoAM’s motivatie om met scenarios te werken was gevormd tijdens het project “Resilients”. In Resilients onderzoeken we welke aspecten van hedendaagse kunst en cultuur veerkrachtig genoeg zijn om de economische, sociale en ecologische turbulenties te doorstaan. Een van onze conclusies was dat we enerzijds voorbereid moeten zijn aan “whatever the future may bring” en anderzijds dat we een soort “visionaire adaptatie” moeten beoefenen. Met visionaire adaptatie bedoelen wij dat we een coherente langetermijn visie ontwikkelen over waar we naar toe willen, maar dat die visie flexibel genoeg moet zijn om onverwachte evenementen te kunnen incorporeren - de zgn 'black swan events of low probability & high impact'.

Scenarios laten ons toe om de hermetische visie van 1 toekomst open te breken en meerdere mogelijke toekomsten te zien. Met de scenarioverhalen kunnen we enerzijds zoeken naar de toekomstzaadjes in het heden (zgn. weak signals) en anderzijds articuleren waar we eigenlijk naar toe willen. In FoAM gaan wij verder dan scenarioverhalen - wij gaan de mogelijke toekomsten ook uitproberen. Dit noemen wij een 'future pre-enactment', of 'prehearsal' - een soort repetitie van de toekomst die we vandaag al kunnen ervaren. Maar - daar gaan we volgende keer over praten. Om het verhaal kort te houden zal ik me nu tot het proces van vandaag beperken.

Het doel van vandaag is om jullie verbeelding te prikkelen EN om ruimte te creëeren waaruit nieuwe mogelijkheden kunnen ontstaan.

We gaan beginnen met 1 centrale vraag.

We hebben vorige week een opiniepeiling gestart met enkele beginvragen. Jullie hebben daar meer vragen aan toegevoegd. 39 mensen hebben hun stem uitgebracht en 1 vraag is duidelijk naar voren gekomen:

• “Wat als wij, vanuit cultuur, een motor worden voor transitie?”

Deze vraag gaan we vandaag als leidraad voor onze gesprekken gebruiken.

Er waren ook enkele andere vragen die hoog gescoord hebben:

• “Aan wat voor samenleving willen wij bouwen?”
• “Hoe ziet een duurzame invulling van ons leven en werk eruit?”
• “Hoe gaan we, vanuit de cultuursector, meebouwen aan een duurzame samenleving?”

Mijn voorstel is om naast de centrale vraag over cultuur als motor voor transitie, ook de thema’s als samenleving, duurzaamheid, leven en werk in onze achterhoofd te houden.

Dus, we vertrekken van een centrale vraag en we gaan eerst de huidige situatie van deze vraag bekijken. Daarna gaan we opzoek naar criteria die onze kwestie kunnen doen lukken of mislukken. Verder gaan we kijken naar de externe krachten, of de macrotrends - die invloed hebben op de evolutie van cultuur en transitie. Uit deze zee van feiten en veronderstellingen gaan we enkele kritische onzekerheden kiezen: dingen die heel belangrijk zijn, maar ook zeer onzeker. Dat worden onze beginpunten om de scenarios te op te bouwen. We maken de scenarios in woorden en beelden, om uiteindelijk onze kernvraag vanuit de scenarios te beantwoorden.

Het is een druk schema en jullie kunnen een intense dag verwachten. Onze plannen zijn ambitieus, dus onze excuses als we sommige discussies moeten onderbreken. We vertrouwen dat zelfs als niet alles uitgesproken wordt, dat de belangrijke dingen ergens in het proces naar voren zullen komen. Ik wil ook benadrukken dat wij allemaal op verschillende manieren kennis vergaren en uitdrukken. Daarom hebben we geprobeerd om naast verbale discussies, ook visuele, ruimtelijke, zintuigelijke en fysieke elementen te gebruiken. Voor sommigen zal dit misschien buiten hun “comfort zones” zijn, maar ik nodig u uit om ook deze experimenten een kans te geven. Het kan soms helpen om de hersenen te ontlasten en op een ander manier met elkaar te communiceren.

En over communicatie gesproken: ik stel voor dat we “vertrouwen” als kernwoord voor vandaag beschouwen: niet alleen vertrouwen dat cultuur een motor voor transitie kan zijn, maar ook vertrouwen van PULSE in jullie, van jullie in ons, een algemeen vertrouwen in elkaar en in het proces. We weten dat niemand perfect is, en zo zal ons proces vandaag ook niet perfect zijn - wij nodigen jullie uit om onze samenwerking als een experiment te zien. We zullen blij zijn om feedback aan het eind van de dag te krijgen, maar we verzoeken jullie om tot dan het proces zijn gang te laten gaan, “for better or worse”. Soms duurt het een tijdje voor de gesprekken om op gang te komen, soms lijken ze heel kort - wat er ook gebeurt, het is ok.

Tot zo ver mijn uitleg over het proces en de inhoud die ons te wachten staat. Ik wil eindigen met een paar simpele huisregels:

• doe mee zo veel mogelijk, maar blijf ook dicht bij jezelf
• wees respectvol tegenover je gesprekspartners
• beperk communicatie met de externe wereld tot het minimum, als kan alleen in de pauses
• iedereen is verantwoordelijk voor hun eigen ervaring

Ik wens jullie veel plezier en een inspirerende dag!

Zie meer over het proces op pulse_visiedag_1